Nadmierna twardość wody jest przyczyną powstawania kamienia kotłowego (a co za tym idzie zmniejszenia wydajności procesu grzewczego w urządzeniach pracujących na zasadzie wymiany ciepła) oraz większego zużycia środków myjąco-piorących.

Zmiękczanie wody polega na usuwaniu twardości na drodze wymiany jonowej. Twardość ogólna, będąca sumą twardości węglanowej i niewęglanowej jest usuwana na kationicie silnie kwaśnym w cyklu sodowym – podczas przepływu wody przez żywicę jonowymienną, powodujące twardość jony wapnia (Ca2+) i magnezu (Mg2+) wymieniane są na jony sodu (Na+).

Gdy zdolność jonowymienna złoża zostanie wyczerpana, jest ono poddawane regeneracji roztworem soli kuchennej (NaCl). Częstość regeneracji zmiękczacza zależy od twardości oraz ilości uzdatnianej wody.

Zmiękczacze dobiera się biorąc pod uwagę zdolności jonowymienne urządzenia, tj. iloczyn trzech następujących wartości:

– twardości wody surowej [°d];

– przepływu hydraulicznego [m3/h];

– ilość złoża

oraz czasu tworzenia się solanki potrzebnej do regeneracji żywicy jonowymiennej.

Urządzenia zmiękczające wodę mogą być sterowane:

czasowo (Z) – regeneracja następuje w zaprogramowanych odstępach dobowych, o ustalonej godzinie;

objętościowo (WZ) – regeneracja następuje po zmiękczeniu zaprogramowanej objętości wody o określonej przez instalatora godzinie.

Zmiękczacze mogą być jednokolumnowe, jak również dwukolumnowe, które zapewniają nieprzerwaną dostawę wody zmiękczonej.

Przed zmiękczaczem powinien być zainstalowany filtr mechaniczny, który zabezpieczy głowicę sterującą zmiękczacza i żywicę jonowymienną przed zanieczyszczeniami mechanicznymi ( w przypadku wody miejskiej WM), przyczyniając się tym samym do lepszej pracy i przedłużenia żywotności urządzenia.

Woda poddawana zmiękczaniu powinna być odżelaziona i pozbawiona manganu, w przeciwnym wypadku część zdolności jonowymiennej zostanie wykorzystana na wymianę jonów żelaza i manganu. Dodatkowo ponadnormatywne ilości żelaza skracają żywotność żywicy jonowymiennej (nawet o 50%).